نقشه برداران دانشکده سازمان نقشه برداری کشور

کاربرد GIS  و  RS در زمین شناسی

چکیده

سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS) در شاخه های مختلف علوم زمین کاربرد های فراوانی دارد. طرح های GIS جهت تهیه نقشه های زمین شناسی را می توان به سه مرحله اصلی بداشت های صحرایی ،ورود ، آماده سازی لایه های اطلاعاتی و دسته بندی آنها و ترکیب وتلفیق داده ها تقسیم کرد.در نهایت با استفاده از داده های سطحی و زیر سطحی در محیط ARC gis، مقطع عرضی در مسیر های عمود بر روند ساختاری منطقه تهیه می شود. در کلیه مراحل تهیه نقشه GIS, RS به عنوان مهمترین ابزار در خدمت کارشناس می باشد.تشخیص واحد های لیتولوژیک، بارزسازی خطواره ها و شکستگیها،تعیین مرز چین خوردگی با دشت ، تغییرات در توپوگرافی شامل تشکیل گودی ها یا برجستگی های ایجاد شده توسط فعالیت های تکتونیکی، تعیین الگوی آبراهه ها، تغییر مسیر محور چین خوردگی ها و تشخیص اشکال ژئومورفولوژیکی خاص( مثل اشکال تک شیب ،کواستا، ریختار پلکانی، دره های طولی و عرضی) و… را می توان با استفاده از تصاویر ماهواره ای، DEMو DTM وHillshade و… با استفاده از تکنیک های GIS و RS قابل تشخیص می باشد.

مقدمه
به رغم کاربرد گسترده سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در شاخه های مختلف علوم زمین در کشورهای توسعه یافته، این کاربرد در کشور ما به تازگی در حال تجربه شدن است.تجزیه و تحلیل اطلاعات زمین شناسی در یک منطقه اساس تهیه نقشه های زمین شناسی است. یک زمین شناس با مرتبط کردن داده های گوناگون زمین شناسی، به دنبال یافتن ساختارهای موجود در یک ناحیه است، از اینرو تمام داده های زمین شناسی برای این که بتوانند مفید واقع شوند باید با توجه به موقعیت جغرافیایی شان تجزیه و تحلیل شوند. یک سیستم GIS با فراهم کردن امکانات نمایش و تجزیه و تحلیل داده‌های مختلف با یکدیگر و به طور همزمان، یک زمین‌شناس را قادر به انجام کار با داده‌های زیاد به صورت بسیار سریع‌تر، دقیق‌تر می نماید. لازم به ذکر است که این کار با روشهای آنالوگی و سنتی غیرعملی می باشد. به عنوان مثال بسیاری از ساختار ها یا علائم آنها بر روی سطح زمین یافت نمی‌شوند، بلکه در لایه‌های زیرین قرار دارند یا اثر آنها در سایر عوارض قابل پیگیری است. در اینجا با علم به اینکه لایه‌های رویین آن چگونه خواهند بود و با بهره‌گیری از تکنیک‌های GIS به راحتی می‌توان به وجود این ساختار ها پی برد. بنابراین تکنولوژی GIS با جمع آوری و تلفیق اطلاعات پایگاه داده های معمولی، به وسیله تصویر سازی و استفاده از آنالیز های جغرافیایی، اطلاعاتی را برای تهیه نقشه ها فراهم می سازد. این اطلاعات به منظور واضح تر جلوه دادن رویدادها ، پیش بینی نتایج و تهیه نقشه ها به کار گرفته می شوند.

به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

ژئومورفولوژی 

ژئومورفولوژی (به انگلیسی: Geomorphology) از سه واژه یونانی geo به‌معنای زمین، morphe به‌معنای شکل و logy به‌معنای دانش یا شناخت تشکیل شده است.در زبان فارسی برابرهای گوناگونی برای بیان یا توصیف اصطلاح ژئومورفولوژی به‌کار برده‌اند که از آن‌جمله می‌توان به زمین‌ریخت‌شناسی، پیکرشناسی زمین، شناخت ناهمواری‌های زمین، شناسایی عوارض زمین، زمین‌شکل‌شناسی، زمین‌شناسی سطحی و... اشاره نمود. با این وجود بیشتر متخصصان و محققان این رشته و سایر رشته‌های مرتبط در کشور ترجیح می‌دهند اصطلاح ژئومورفولوژی را به‌کار ببرند.

ژئومورفولوژی را می‌توان علم مطالعه سیستماتیک و بین‌رشته‌ای لندفرم‌های زمین و مناظر آن‌ها به‌علاوه فرایندهای درونی و بیرونی کره زمین که اشکال را خلق کرده و آن‌ها را تغییر می‌دهند، تعریف نمود.ژئومورفولوژی شاخه‌ای از رشتهٔ جغرافیای طبیعی است که به بررسی چگونگی به‌وجود آمدن اشکال مختلف طبیعی در سطح زمین می‌پردازد و تغییرات حاصل از عوامل درونی و بیرونی زمین را بر روی این اشکال دنبال می‌کند تا بتواند رفتار آنها را تبیین نموده و به پیش بینی آینده آن نایل شود. هدف از این علم، مطالعه اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ ناهمواری‌ها می‌باشد و از روش اصولی توصیف علمی ناهمواری شامل شناسایی اجزای متفاوت عوارض زمین و چگونگی روابط بین آن‌ها و طبقه‌بندی این عوارض به‌صورت سیستماتیک بهره می‌گیرد.

دید کلی : 

به طور کلی ژئومورفولوژی علم شناسایی اشکال ناهمواری‌های زمین است و به مطالعهٔ علمی ویژگی‌های هندسی سطح زمین می‌پردازد. اگرچه ویژگی‌های هندسی سطح زمین عموماً به آن دسته از شکل‌های سطح زمین محدود می‌شود که در سطح دریا یا در بالاتر از سطح دریا توسعه یافته‌اند، ژئومورفولوژی همه ویژگی‌ها یا جنبه‌های سطحی مشترک بین قشر جامد زمین یا لیتوسفر (سنگ‌کره)، هیدروسفر (آب‌کره) و اتمسفر (هواکره) را در بر می‌گیرد. به این ترتیب در ژئومورفولوژی نه‌تنها شکل‌های سطحی قاره‌ها و مناطق حاشیه آن‌ها، بلکه ناهمواری‌ها و شکاف‌های کف دریاها و اقیانوس‌ها نیز بررسی می‌شود. به علاوه مشاهده سطح ماه و مریخ و دیگر سیاره‌ها -از نزدیک و با استفاده از ماهواره‌ها- سبب شد که ژئومورفولوژی به بررسی جنبه‌های خارج از سطح زمین نیز بپردازد و بر گستره مطالعاتی خود بیفزاید.[۱] ژئومورفولوژی جدید بیشتر مبتنی بر مقایسه سامان‌مند اشکال ناهمواری‌ها و نهشته‌هایی است که موجب تعیین سن آنها می‌گردد و همچنین تعیین اشکال اولیه و اصلی ناهمواریها و بالاخره شناسایی فرایندها و محیط ریخت‌اقلیمی (مورفوکلیماتیک) هنگامی که ناهمواری‌ها را بوجود آورده‌اند، مورد توجه است. همچنین ژئومورفولوژی از مطالعات آماری برای بررسی اشکال ناهمواری‌ها بهره می‌گیرد و سعی دارد در تحول ناهمواری‌های زمین علی‌رغم پیچیده بودن مساله دینامیک طبیعت، سهم فرایندهای گوناگون ناشی از آب و هوا و پوشش گیاهی و ماهیت سنگ‌ها و ساخت زمین و تغییر شکل‌های زمین‌ساختی (تکتونیکی) و میراث مراحل اولیه تکامل را از نظر دور ندارد.

اهمیت دانش ژئومورفولوژی در شناسایی فرایندهای تشکیل‌دهنده لندفرم‌های زمین به منظورهای مختلف و ازجمله کاربرد در برنامه‌ریزی و آمایش می‌باشد. به همین دلیل امروزه ژئومورفولوژی به‌صورت رشته‌ای مستقل و یا شاخه‌ای از رشته جغرافیای طبیعی در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود و هر روز بر تنوع و گوناگونی عرصه‌های مطالعاتی آن افزوده شده و یافته‌های آن به‌صورت کاربردی مورد استفاده سایر علوم قرار می‌گیرد.

به ادامه مطلب مراجعه نمایید .