با وجود پيشرفتهاي صنعتي و تکنولوژيکي دوران معاصر هنوز يکي از عوامل مخرب و تهديد کنندة دستاوردهاي بشر، سوانح طبيعي بوده و وقوع سوانح طبيعي اخير، به اثبات رسانده که توسعة پايدار، حتي در پيشرفتهترين کشورهاي جهان به وقوع نخواهد پيوست مگر آنکه علوم و فنون مرتبط با زمين وارد عمل شده و آگاهي و دانش مورد نياز را در اختيار جوامع قرار دهند. در مجموعة علوم مرتبط با زمين، مهندسي نقشهبرداري به عنوان علم مطالعة هندسه و فيزيک زمين و تغييرات آن يکي از موثرترين و مرتبطترين شاخههاي علمي مرتبط با سوانح طبيعي محسوب گرديده و بدين لحاظ در سطح جهان، خصوصا کشورهاي پيشرفته توجة خاصي به بکارگيري اين علم در جهت کاهش سوانح طبيعي بوجود آمده است.در ايران نيز، با توجه به خسارات مالي و جاني حاصل از سوانح طبيعي گروه مهندسي نقشهبرداري دانشگاه تهران وظيفة خود دانسته که همچون ساير کشورهاي جهان در صدد بکارگيري هرچه بيشتر اين علم در جامعه برآمده و بدينسان بتواند گامي در جهت کاهش سوانح طبيعي و به طبع آن حفظ زير ساختارهاي جامعه برداشته، و امکان حصول توسعة پايدار را فراهم آورد.
طبيعت اطراف ما داراي خصوصيات و زبان خاص خود بوده که عدم آگاهي از آن ميتواند موجب بروز سوانح طبيعي گردد. به عنوان مثال باران و بارندگي يکي از پديدههاي معمول طبيعت است. اما همين پديدة طبيعي و مورد نياز حيات بر روي زمين در صورت عدم آمادگي در مقابل آن ميتواند منجر به سانحه ضرر مالي و حتي مرگ و مير گردد. به عنوان يک مثال ساده اگر در يک روز باراني بدون چتر و لباس مناسب در معرض باران قرار گيريم، ممکن است بارندگي و خيس شدن موجب مريضي و حتي مرگ گردد. با توجه به تکرار و کثرت مواجه با اين پديده بشر به آن خو گرفته و لحاظ نحوة زندگي مسالمتآميز با اين پديده را آموخته است. به همين صورت در منطقة جغرافيائي ايران به سبب فعاليتهاي تکتونيکي، ايران جزء کشورهاي داراي کوههاي جوان بوده بطوريکه هنوز شاهد کوهزائي در منطقة زاگرس و البرز هستيم. اين کوهزائي بر اثر فشار پليتهاي تکتونيکي صورت گرفته که با شکستهاي ناگهاني پوسته و زلزله، به سبب آزاد شدن ناگهاني انرژي ذخيره شده در پوسته در طي ساليان متمادي است. بنابر اين، در چنين منطقة جغرافيائي لازم است وقوع زلزله را جزئي از طبيعت دانسته و در همه جا و هر زمان آمادة وقوع آن بود. يکي از شاخههاي مهندسي نقشهبرداري، ژئودزي بوده که امکان اندازهگيري تغيير شکل زمين را ميسر ساخته که در صورت افزودن اطلاعات در خصوص مقاومت پوسته ميتواند ابزاري قدرتمند در جهت پيشنشانگري زلزله باشد. بدين خاطر ژئودزي و ژئوديناميک جزء بهترين پيشنشانگرهاي زلزله شناخته شدهاند. به علاوه ژئودزي ميتواند از مشاهدات ثقلي جهت تعيين محل گسلها و مرز لايههاي ناپيوستگي در درون زمين استفاده نمايد، که از نظر مهندسي و ساخت و ساز حائز اهميت بالائي است. به علاوه اين علم در بخش دريائي خود (ژئودزي دريائي) ميتواند با اطلاعات از ميزان تغييرات آب، موجب جلوگيري از خسارات ناشي از سونامي، بالا آمدنسطح آب گردد. ژئودزي تنها يکي از گرايشهاي رشتة نقشهبرداري است. يکي ديگر از گرايشهاي نقشهبرداري سنجش از دور است که با به خدمت گرفتن تکنيک ماهوارهاي ميتواند وقوع و يا گسترش خشکسالي، آتشسوزي، سيل و طوفانهاي دريائي را از روزها و هفتهها قبل مشخص ساخته و با اطلاع رساني از نحوة گسترش و پيشرفت اين پديدهها موجبات آمادگي در برابر سانحة طبيعي را فراهم آورد. به علاوه رشتة مهندسي نقشهبرداري داراي گرايش فتوگرامتري بوده که علم اندازهگيري هندسي بدون لمس محسوب گرديده و بدين لحاظ نقش موثر و غير قابل جايگزيني و انکاري را در مستند سازي خسارات ناشي از سوانح طبيعي ايفا مينمايد. و بالاخره رشته مهندسي نقشهبرداري داراي گرايش سيستمهاي اطلاعات مکاني (GIS) بوده که بستر ذخيرة اطلاعات هندسي به منظور افزودن اطلاعات موضوعي مرتبط با زمين در جهت بهينهيابي و مديريت است. توانائيهاي ياد شده نقش و مسئوليت ويژهاي را متوجه رشتة مهندسي نقشهبرداري در خدمت به جامعه خصوصا کاهش خسارات سوانح طبيعي ميسازد.
بديهي است سوانح طبيعي به دليل گستردگي ابعاد و پيچيدگي طبيعت مشارکت و همکاري شاخههاي متعدد علمي را طلب ميکند. ولي از آنجايي که اين وقايع در ظرف زمان و مکان رخ ميدهند، براي مواجهۀ نظاممند با آنها، علوم و فناوري خاصي که قادر به کسب اطلاعات، مکان مرجع کردن اطلاعات، مستندسازي و بههنگامسازي ميزان تخريب، پردازش اطلاعات و ترکيب لايههاي اطلاعاتي، باشد ضروري بوده و کمک قابل توجهي به مديريت بحران نمايد. رشتۀ مهندسي نقشهبرداري همانگونه که ذکر گرديد داراي چنين توانائي بوده و بدين لحاظ در سالهاي اخير در سطح بين المللي مورد توجه خاص قرار گرفته و سازمانها و دانشگاههاي متعددي در سطح دنيا فعاليتهاي پژوهشي و اجرايي قابل توجهي در زمينۀ استفاده از مهندسي نقشهبرداري و مقابله با سوانح را در دستور کار خود قرار دادهاند. به عنوان نمونه انجمن بينالمللي ISPRS، کميسيون ويژهاي را در زمينه استفاده ازمهندسي نقشهبرداري در مقابله با سوانح طبيعي ايجاد و کنفرانسهاي متعددي نيز در اين زمينه برگزار کرده است. به علت اهميت خاص اين امر، سازمان ملل متحد نيز بودجه قابل توجهي را به اين امر اختصاص داده و از کنفرانسهاي مرتبط با مهندسي نقشه برداري در مقابله با سوانح طبيعي حمايت کرده است.
تکنولوژي اطلاعات ماهوارهاي که روزانه ميليونها گيگا بايت داده ازسطح زمين تهيه ميکند و از طريق گيرندههاي ماهوارهاي نيز در کشور قابل دستيابي است، زمينۀ بالقوه مساعدي را جهت مقابله با سوانح در کشور ايجاد کرده است. متاسفانه در کشور ما اين حجم اطلاعات و ساير منابع موجود به اندازۀ کافي به صورتي بالفعل جهت مواجهه با سوانح مورد بهره برداري قرار نگرفته است. رشتۀ مهندسي نقشهبرداري دانشگاه تهران که از مراکز عمدۀ آموزش مهندسي نقشهبرداري در کشور است و تا کنون در مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري فعاليتهاي پژوهشي عمدهاي را در زمينۀ ژئوماتيک و نيز کاربرد آن در مقابله با سوانح (از جمله سيل و زلزله و نظاير آن) انجام داده است، داراي توان تحقيقاتي و تجهيزات بسياري براي اجراي پروژههاي مرتبط با سوانح، به ويژه تحليل و مديريت آن است. با توجه به اين پيشينۀ تحقيقاتي، در راستاي سياستهاي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در ارتباط با انتخاب گروههاي آموزشي و پژوهشي در دانشگاههاي کشور که توانايي علمي پژوهشي برتر خود را در زمينهاي خاص در طول زمان فعاليت خود به اثبات رساندهاند، گروه مهندسي نقشهبرداري پرديس دانشکدههاي فني دانشگاه تهران به عنوان: قطب علمي مهندسي نقشهبرداري و مقابله با سوانح طبيعي در کشور شناخته شده است. اين گزارش، به منظور آشنا کردن مراکز اجرايي و صنعتي کشور با خلاصهاي از اهداف، فعاليتها و تواناييهاي اين قطب علمي تدوين گرديده است و هدف اصلي آن فراهم کردن زمينه براي ارتباطات اجرايي، آموزشي و تحقيقاتي در ارتباط با مهندسي نقشهبرداري و کاربرد آن در کاهش خسارات سوانح طبيعي است.
لطفا بر روی آیکن گوگل پلاس (g+1) کلیک نمایید و ما را در گوگل محبوب کنید .
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
